Wat is usability als het niet bruikbaar is voor iedereen?

Een video zonder ondertiteling. Een pdf die een screenreader niet kan lezen. Een website waar kleuren door elkaar vloeien. Kleine keuzes die voor miljoenen mensen in Nederland bepalen of ze wel of niet kunnen meedoen. Digitale toegankelijkheid is geen bijzaak, zegt expert Iacobien Riezebosch, maar de basis van goede communicatie.
Wanneer je een website bezoekt, een online formulier invult of een pdf opent, sta je er misschien niet bij stil dat niet iedereen dat zomaar kan. Toch hebben in Nederland ruim vier miljoen mensen te maken met een vorm van beperking die invloed heeft op hoe zij digitale informatie gebruiken, van visuele en auditieve beperkingen tot motorische of cognitieve uitdagingen.
Digitale toegankelijkheid betekent dat digitale producten en diensten even bruikbaar zijn voor mensen met een functiebeperking als voor mensen zonder. Al jaren zijn overheden verplicht om hieraan te voldoen, maar vanaf juni 2025 geldt deze verplichting ook voor commerciële organisaties. Het onderwerp staat daarmee hoger dan ooit op de agenda.
Voor Iacobien Riezebosch, internationaal expert in digitale toegankelijkheid, vormt dit een belangrijk fundament van goede communicatie. Ze ziet dagelijks hoe organisaties denken dat toegankelijkheid een technische toevoeging is voor een kleine groep, terwijl het in werkelijkheid over een groot deel van de samenleving gaat. Toegankelijkheid gaat niet over aanpassen voor enkelen, het gaat over ontwerpen voor iedereen.
Toegankelijkheid = innovatie
Digitale toegankelijkheid is volgens Iacobien niet alleen een wettelijke verplichting, maar ook een bron van vernieuwing. Ze ziet dagelijks hoe organisaties met kleine aanpassingen een groot verschil kunnen maken.
“Wat je vaak ziet,” zegt ze, “is dat informatie in de basis prima toegankelijk is. Maar door keuzes in vormgeving, bestandsformaten of software wordt het alsnog ontoegankelijk gemaakt.”
Een rapport dat in PowerPoint wordt opgemaakt in plaats van in Word, een video zonder ondertiteling, een website met te weinig contrast of een pdf zonder kopstructuur: het zijn kleine keuzes die bepalen of iemand met een visuele, auditieve, cognitieve of motorische beperking de informatie wel of niet kan verwerken.
Van bewustwording naar beleid
In haar masterclass voor de SchaalX professionals benadert Iacobien communicatie vanuit een breder perspectief, waarin toegankelijkheid een structureel onderdeel van het geheel vormt. Ze behandelt praktische onderwerpen zoals kleurgebruik, koppenstructuren en toegankelijke tekst, maar laat deelnemers vooral ervaren dat toegankelijkheid niet alleen hún verantwoordelijkheid is.
“Als het eigenaarschap niet belegd is, dan blijf je ad hoc,” legt ze uit. Daarom leren deelnemers ook nadenken over organisatieaanpak: wie heeft welke rol, wie houdt de wetgeving in de gaten, wie toetst? Alleen samen kun je structureel verschil maken.
Een belangrijk hulpmiddel daarbij is haar publicatie ‘Wie doet wat bij digitale toegankelijkheid’, waarin ze de verschillende rollen binnen organisaties inzichtelijk maakt. “In het boekje staan rollen, niet per se functies. Want iemand kan meerdere rollen hebben. Je kan als communicatieadviseur bijvoorbeeld ook de rol inkoop hebben,” vertelt ze. Daarmee doelt ze op de inkoop van digitale middelen, zoals websites of software, waar toegankelijkheid al bij de aanschaf geborgd moet worden.
Over Iacobien Riezebosch
Iacobien werkt al jaren op het snijvlak van communicatie, technologie en inclusie. Vanuit haar achtergrond in usability groeide haar interesse in digitale toegankelijkheid. “Ik dacht al vrij snel, wat is usability als het niet bruikbaar is voor iedereen?”
In haar werk richt ze zich op twee pijlers: de organisatieaanpak, hoe je beleid, rollen en processen inricht om toegankelijkheid structureel te borgen, en de toegankelijke documenten zelf. Zo helpt ze organisaties niet alleen voldoen aan wetgeving, maar vooral veranderen van binnenuit, zodat toegankelijke communicatie vanzelf ontstaat.
Als lid van internationale werkgroepen van de PDF Association werkt ze mee aan de ontwikkeling van kennisbanken, uitleg en testmethodes waarmee ontwikkelaars, overheden en bedrijven wereldwijd hun digitale producten beter maken en goed kunnen testen. Daarnaast spreekt ze regelmatig op congressen, van het Nationaal Congres Digitale Toegankelijkheid tot een keynote in Berlijn, en deelt ze haar expertise via haar eigen platform.
Over de auteur
Content specialist